بيش از يك دهه از فعالیت مدیریت شهری به عنوان بازوي ارتباطي با مردم كه همان شوراهاست مي گذرد. زمانی که برای نخستین بار انتخابات شورا ها شکل گرفت با جدیتی که در مراحل بعد پیگیری شد به نظر نمی آمد. با انجام انتخابات شوراهای شهر و روستا در اسفند ۱۳۷۷حدود ۷۵۰ شورای شهر و بیش از ۳۲ هزار شورای روستایی در ایران تشکیل شد و با شروع به کار حدود ۵ هزار نفر نماینده شورای شهر و ۱۰۷ هزار نفر اعضای شوراهای روستایی، بزرگترین تجربه فعالیت نهادهای انتخابی در مدیریت‌های محلی در تاریخ معاصر ایران آغاز شد.
در اصل صدم قانون اساسی تصریح شده است ؛برای پیشبرد سریع برنامههای اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی از طریق همکاری مردم با توجه به مقتضیات محلی، اداره امور هر روستا، بخش، شهر، شهرستان یا استان با نظارت شورایی به نام شورای ده، بخش، شهر، شهرستان یا استان صورت می‌گیرد که اعضای آن را مردم همان محل انتخاب می‌کنند. و این دقیقا اتفاقی است که امروز در تهران افتاده و محله ها را شورایی از خود مردم همان محل اداره می کنند. امروز در تهران نوعی از مشارکت در اداره امور شکل گرفته است که صرف نظر از خلا هاي موجود، توانسته در برخی از مناطق و محلات رسالت خود را محقق سازد.
براساس نص قانون ،آنچه شوراها را به عنوان تجربه اي مثبت در تحول رابطه مردم و حکومت مورد توجه قرار مي دهد،موفقیت نسبی آنها در ایجاد"نظارت از پایین" است.
بیش از ۵۰۰۰ نفر اعضای شوراها که بخش عمده آنها را دبیران، کارمندان، دانشگاهیان، کسبه و اصناف و دیگر اقشار متوسط شهری تشکیل می‌دهند، در دور اول فعالیت شوراها، به عنوان نماینده مردم در تجربه اجرایی مدیریت شهر خود سهیم شدند و آموزش عملی و تجربی آنها به صورت منبع جدیدی از قدرت اجتماعی به شهرها منتقل شد.
با وجود فراز و نشيب هايي كه شوراها از ابتداي شكل گيري خود گذرانده اند همواره در شكل هاي مختلف مورد انتقاد صاحبنظران بوده اند.
نياز به افزايش اختيارات در مديريت شهري
مرتضي طلايي ،نايب رييس شوراي شهر تهران كه وي را سردمدار شوراياري هاي تهران مي شناسند معتقد است:براي رفع مشكلات مديريتي و تمركززدايي از قدرت استيلاجويانه دولت در سطح كلانشهرها، لازم است اختيارات شوراهاي شهر و شوراياري‌ها به نحو مطلوبي افزايش يابد و در فرآيند قانونگذاري به آن توجه شود.
وي ادامه مي دهد:سمت و سوي شوراي شهر تهران به‌عنوان يك كلانشهر در گسترده‌تر شدن و در اختيار گرفتن سهم بيشتري از اختيارات و قدرت سياسي و مديريتي از مجموعه ضرورت‌هايي است كه شهر تهران به آن نيازمند است.
طلايي گفت: كاهش تصدي گري دولت كه در چند سال اخير در برنامه ريزي ها و روح قانون بيشتر خود را نشان مي دهد، با توجه به شوراها به خصوص شوراي محلات قابل رويت است ، ولي متأسفانه پيچيدگي‌ها و چالش‌هاي گسترده پيش روي دولت در عرصه مديريتي كشور و ضعف نهادينه نهاد شوراي اسلامي و شوراياري‌ها، مسائلي را به‌وجود آورده است كه نمي‌توان با اين صورت رايج، اميدي به افزايش كارايي آنها در سطح شهر تهران داشت.
طلايي با ارزيابي عملكرد مثبت شوراها تا امروز معتقد است: ظهور كارآمدي مديريت شهري تنها در سايه كسب مشروعيت قانوني نهاد شوراي شهر خود را نشان مي دهد.
نقص قانون در عملکرد شورای محلات
حسن بیادی، که سال ها عضویت در شورای شهر و حضور در مدیریت آن را به عهده داشته است شکل گیری شورایاری ها به عنوان بازوي ارتباطي شوراها در كلانشهرها را تاکنون مثبت ارزیابی کرده اما انتقاداتی به آن دارد او در این رابطه می گوید: زمانی که موضوع مدیریت یکپارچه محلی مطرح شد یکی از راه های رسیدن به آن ایجاد نهادی مردمی به نام شورای محله بود که در قالب شورایاری ها شناخته شد.
او می افزاید: مدیریت یکپارچه شهری یعنی هر ارگانی که مرتبط با شهر است باید زیر نظر یک پارلمان و دولت محلی اداره شود که این موضوع تا حدودی انجام شد اما در انتخابات آینده شورای محلات باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.
او به نحوه برگزاری انتخابات شوراها انتقاد کرده و معتقد است :آنچه که امروز در برگزاری انتخابات شورایاری ها در نظر گرفته می شود نیاز به تغییرو تحول دارد و باید در نحوه برگزاری انتخابات هم تجدید نظر شود به طوریکه باید در کلانشهرها و مراکز استان‌‌ها از طریق محلی و منطقه‌ای صورت گیرد در واقع نحوه انتخاب اعضای شوراها باید تغییر یابد و اعضا از دل شورایاران محلات باشند.
وي با بیان اینکه برگزاری انتخابات در شهرهای بزرگ اهمیت زیادی دارد می افزاید: پس از انتخابات شهرهای بزرگ باید انتخابات درون گروهی برگزار شود تا افراد نمایندگان خود را به شورای شهر برای بیان و حل مشکلات بفرستند.
حسن بیادی ادامه می دهد: همه مناطق باید در وهله نخست شورای محلات را تشکیل دهند بعد شورای منطقه و از بین اعضای شورای هر منطقه افرادی را به شورای شهر معرفی کنند در این صورت علاوه بر اینکه در بسیاری از هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌شود، سیاست وارد شورا نمی‌شود و افرادی که از دستگاه‌‌های سیاسی بیرون می‌روند نیز دیگر علاقه ای به رفتن شوراها پیدا نمی کنند.
او با بیان اینکه شورایاری ها یکی از پایه های اصلی مشارکت عمومی مردم در شهرها هستند می افزاید: شورایاری ها می توانند پایه های اصلی شکل گیری پارلمان های شهری از طریق انتخابات محلی باشند شکل گیری شورایاری ها آنچنان اهمیت داشته که حتی در قانون اساسی هم به آنها اشاره شده است به طوریکه امام (ره) اهمیت آنها را در آینده مدیریتی پیش بینی کرده بودند با این وجود در قوانینی که در انتخابات شوراها وجود دارد انتخاب شورایاری ها که نماینده مردم در محلات اند اشاره ای نشده است.
بیادی با اشاره به خلا هایی که اکنون در نهاد شورایاری ها دیده می شود معتقد است: در حال حاضر نهاد شورای محلات مثبت بوده است اما نواقصی هم وجود دارد که ناشی از محدوده اعطای اختیارات در قانون است .
او با بیان اینکه شورای محلات در برخی از کارکردهای خود از شورای شهر مهم تر است ادامه می دهد: ظرفیت هایی در شورای محلات وجود دارد که شورای شهر از آن بی بهره است .