به گزارش تابناک به نقل از ایسنا، سید علیرضا ابطحی روز گذشته (پنجشنبه) در نشست "چگونگی و چرایی تخریب آثار تاریخی اصفهان در دوره قاجار و تأثیر آن بر گردشگری" که به همت کمیته گردشگری شهرداری اصفهان در حمام تاریخی دردشت برگزار شد، اظهار کرد: عمارت آیینه‌خانه، عمارت اشرف، عمارت جهان‌نما، عمارت طویله، قصر هفت دست، عمارت نمازخوان، باغ بلبل و باغ نمکدان از جمله بناهایی در اصفهان بوده‌اند که تخریب شده‌اند.
وی با بیان اینکه بسیاری این تخریب‌ها را به ظل السلطان – حاکم اصفهان در زمان قاجار - نسبت داده‌اند، افزود: اطلاعاتی که در زمینه تخریب بناها وجود دارد از دو منبع داخلی و خارجی است اما برای پرداختن به این موضوع باید نگاه خود را گسترده‌تر کنیم.
این استاد دانشگاه ادامه داد: منظور از منابع خارجی، سفرنامه‌هایی است که سیاحان اروپایی و غیر اروپایی در وصف اصفهان نوشته‌اند. این سیاحان عمدتاً تحت تأثیر آثار و ابنیه اصفهان در دوره صفوی بوده‌اند. آثار و ابنیه دوره صفوی با دوران قاجار کاملاً متفاوت است و همین موضوع باعث شگفتی آنها می‌شود.
ابطحی به منابع داخلی اشاره و اضافه کرد: میرزا حسن خان جابری انصاری بیشترین توجه به آثار و ابنیه‌های تخریب شده در اوایل دوران قاجار داشته است. همچنین در مطبوعات دوره مشروطه مانند روزنامه انجمن مقدس، روزنامه زاینده رود و ... نیز، آثاری در این باره برجای مانده است.
وی با بیان اینکه اصفهان با وجود عمارت هایی که تخریب شدند، می توانست زیباتر و باشکوه تر باشد، خاطر نشان کرد: در تخریب بناها ظل السلطان نیز نقش داشته، اما نمی‌توان تمام تخریب‌ها را به گردن ظل السلطان انداخت.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد نجف آباد گفت: ظل السلطان فرزند ارشد ناصرالدین شاه بود، اما به دلیل لوچ بودن چشم هایش و به دلیل اینکه از مادری غیرقاجاری بود، ولیعهد نشد. بنابراین زمانی که برادرش به ولیعهدی رسید به شدت تلاش کرد تا لیاقت خود را اثبات کند.
ظل السلطان در مقایسه با شاهزاده های دیگر با کفایت تر بود
ابطحی، ظل السلطان را در مقایسه با شاهزاده های دیگر قاجار با کفایت تر توصیف کرد و اظهار کرد: ظل السلطان تا سال 1305 در عین حال که به فکر جیب خود بود، آبادی های بسیاری نیز انجام داد.
وی به دلایلی که پیرامون تخریب ابنیه‌های دوره قاجار به ظل السلطان مربوط می شد اشاره کرد و گفت: رویه ظل السلطان در زمان حکومتش رویه تخریب نبود، اما پس از عزل شدن به دلیل اینکه حاکمیتش از اصفهان را نیز از دست ندهد، شروع به تخریب بناهای تاریخی اصفهان کرد.
نویسنده کتاب "نفت و بختیاری‌ها" با بیان اینکه ظل السلطان بناهای متعددی را در کشور و از جمله در تهران پدید آورد، افزود: ظل السلطان همچنین برای به دست آوردن پول از فروش مصالح بناهای تاریخی، باعث تخریب برخی بناهای دوران قاجار شد. همچنین برخی از تخریب‌ها به بانو عظما، خواهر ظل السلطان که با او مشکل داشته، بر می‌گردد.
ابطحی به یکی دیگر از عوامل تخریب آثار دوره قاجار اشاره کرد و ادامه داد: دلال‌های یهودی با شناختی که از انواع و اقسام کاشی‌ها، معرق‌ها، درب‌ها، پنجره‌ها و ... داشتند، افراد گوناگونی از جمله اشرار را تحریک می‌کردند تا این آثار را برای آنها بیاورند.
دچار یک بیماری روانی تاریخی هستیم
وی عامل دیگر تخریب عمارت های دوران قاجار را عامل روانی دانست و تصریح کرد: ظاهراً دیدگاهی وجود دارد که هخامنشیان برای ساخت کاخ‌های خود، بناهای دیگر و قدیمی را تخریب می‌کردند و از سنگ و چوب و مصالح آن برای ساخت کاخ جدید استفاده می‌کردند. اگر ما این موضوع را یک مبنا قرار دهیم، به نظر می‌رسد ما دچار یک نوع بیماری تاریخی هستیم.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد نجف‌آباد با تأکید بر اینکه ما دچار یک نوع بیماری تاریخی هستیم، اظهار کرد: این بیماری وجود داشته و تأثیر خود را در قبل و بعد از اسلام گذاشته است.
ابطحی به این موضوع در زمان پیش از اسلام اشاره و اضافه کرد: چگونه است که از حکومت 500 ساله پارتیان هیچ چیز باقی نمانده است. چرا نسبت به دوره پارتی با فقدان آثار و ابنیه قابل تأمل مواجه هستیم.درست است که شکوه و عظمت دوره ساسانیان غیر قابل انکار است اما آیا نمی‌توان گفت که ساسانیان آثار و عمارت های سلسله قبلی خود یعنی پارتیان را با کینه تخریب کرده‌اند؟
وی ادامه داد: در دوره پس از اسلام نیز آل عباس پس از به قدرت رسیدن، استخوان خلفای آل امیه به جز معاویه و عمر بن عبدالعزیز را از قبرهایشان بیرون کشیدند و پودر کردند. وقتی به استخوان مرده یک خاندان رحم نمی‌شود، آیا به بناها و آثارشان رحم می‌شود؟
در تاریخ با "عباسی سازی" مواجهیم
این استاد دانشگاه تأکید کرد: متأسفانه در تاریخ با حرکتی به نام "عباسی سازی" مواجه هستیم. یعنی عباسیان در طول سال‌های 132 تا 656 فرصت داشتند که هر آنچه را که می‌خواهند به نفع خود تغییر دهند و نگاه نویسندگان و مورخان را نسبت به دوره آل امیه تغییر دهند. این یک بیماری است و هر چه تاریخ می‌گذرد این داستان نیز ادامه پیدا می‌کند.
ابطحی با بیان اینکه قاجاریه در مورد شهرت و محبوبیت با صفویه قابل مقایسه نیست، افزود: طبیعتاً قاجاریه به دلیل حرمت و جایگاه صفویه با آنها مشکل داشته است.
وی خاطر نشان کرد: هر سلسله‌ای در جهت نفی سلسله قبلی سعی کرده آثار و ابنیه سلسله قبل را از بین ببرد و این یک موضوع روانی است. این موضوع در دوره پهلوی نیز وجود داشته و بلایی که در زمان پهلوی بر سر بناهای زمان قاجار آمد قابل گفتن نیست.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد نجف‌آباد اضافه کرد: مربع جهل، فقر، استبداد و منفعت طلبی توأم با چاپلوسی بلای بسیار بزرگ جامعه است که در طول قرن‌ها آثار مخربی را از جمله بر روی ابنیه تاریخی برجای گذاشته است. هنوز به یک تعادل درباره هویت خود نرسیدیم تا جایگاه ابنیه تاریخی را در بازیافت و بازتولید هویت خود مشخص کنیم.
مسجد جامع یک گالری کامل هنری و تاریخی
ابطحی، مسجد جامع اصفهان را یک گالری کامل هنری و تاریخی توصیف کرد و گفت: متأسفانه به آن بی‌توجهی می‌شود و مدام مشاهده می‌شود که میخ و سیخ به در و دیوار مسجد جامع زده شده است. باید یک حس حامیانه توأم با دلسوزی برای آن وجود داشته باشد.