تابناک/به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، گسترش شبکه‌های اجتماعی و افزایش کاربران فضای مجازی در ایران طی سال‌های اخیر هم فرصت‌هایی را برای زبان فارسی ایجاد کرده و هم آن را با تهدید مواجه کرده است. زبان فارسی که طی سده‌های مختلف با پیشینه‌ای به عنوان میراثی گرانبها به دست ما رسیده، اکنون در مواجهه با فضای مجازی و افزایش سرعت استفاده کاربران، همانند دیگر زبان‌ها در معرض آسیب‌های مختلف در حوزه محتوا و زبان است.

فضای مجازی که از دهه 70 در میان کاربران ایرانی جای خود را باز کرد، فرصت‌هایی مانند ایجاد ارتباطات گسترده برای کاربران فراهم کرد، اما در عین حال اقدام به شکل نوینی از طرح افکار ادبی را پیش روی نویسندگان و شاعران قرار داد. هرچند ارتباط‌ها سریع‌تر و گسترده‌تر شد، اما شتابزدگی در نوشتن، سطحی شدن برخی از آثار و نقدها، ایرادهای نوشتاری، گسترش انتشار مطالب جعلی ادبی و انتصاب آن به بزرگان ادبیات و … سبب شده تا بسیاری از کارشناسان نسبت به آسیب زبان فارسی از این طریق هشدار دهند.

هرچند این مسئله تنها مختص به زبان فارسی نیست و بسیاری از زبان‌ها در دنیا در مواجهه با رشد روزافزون شبکه‌های اجتماعی، در معرض آسیب‌های جدی هستند، اما فقدان پژوهش‌های اساسی و به تبع آن عدم ارائه راهکارهای مؤثر در جهت حفظ زبان فارسی در مواجهه با پدیده‌های نو، این زبان را در معرض آسیب بیشتر قرار داده است. از سوی دیگر، کمبود محتوای دقیق و صحیح که به حفظ و در عین حال گسترش زبان فارسی در فضای مجازی کمک کند، از دغدغه‌های کارشناسان در سال‌های اخیر بوده است.

بنیاد رودکی با همکاری معاونت فرهنگی ارشاد در نظر دارد با اجرای طرحی تا حدی ضعف موجود در این زمینه را جبران کند. امیراسماعیل آذر، پژوهشگر، که کار گردآوری و تدوین این طرح را برعهده دارد، درباره آن به تسنیم بیشتر توضیح داد و گفت: خوشبختانه این طرح به تصویب رسیده و در شرف انجام است. قرار است در این طرح 150 قطعه از نثر و نظم فارسی به صورت تصویری ارائه می‌شود. قطعات از آثار ادبی انتخاب خواهد شد و قرار است آثاری ارائه شود که در استحکام و رشد زبان فارسی تأثیرگذار باشد. تمامی قطعات انتخاب شده در دو تا سه دقیقه به صورت تصویری ضبط خواهند شد.

وی ادامه داد: فضای مجازی تاحدودی پر است از آثار موهوم و ناروا. به همین دلیل ما با ضعف تألیف و گفتار در این عرصه مواجه هستیم. در این طرح سعی شده تا با در نظر گرفتن ضعف‌های موجود، قطعاتی انتخاب شود که هم آرامش‌بخش باشند و هم قابلیت این را داشته باشد که مخاطب به راحتی آن را به حافظه بسپارد.

آذر یادآور شد: به نظرم اگر انجام این نوع کارها تداوم داشته باشد، تأثیر مثبتی بر مخاطبان فارسی‌زبان خواهد گذاشت. از زمانی که آهنگسازها کار خوب تولید نکردند و شاعرانی مانند معینی کرمانشاهی حضور نداشتند، موسیقی اصیل ایرانی کم‌کم فراموش شد و موسیقی پاپ جای آن را گرفت. این در حالی است که برخی از آهنگ‌های پاپی که تولید می‌شود، هیچ حاصلی برای شنونده ندارد و تنها اصواتی است که به گوش می‌رسد. وقتی برای کسی بانگ کلاغ خوش‌اهنگ شد، دیگر به صدای بلبل گوش نمی‌سپارد. زبان فارسی نیز چنین وضعیتی دارد. اگر مطالب جذاب برای مخاطب فارسی‌زبان وجود نداشته باشد، او به مطالب و محتوای غیر اصیل دلخوش می‌کند. 

این پژوهشگر همچنین در ادامه به تأثیر فضای مجازی بر زبان و ادبیات فارسی اشاره و اضافه کرد: اولین مشکلی که فضای مجازی برای زبان فارسی ایجاد کرده، تغییر خط فارسی است. خط ما در حال حاضر به گونه‌ای است که حرف می‌زنیم. این می‌تواند در درازمدت برای خط فارسی خسران به بار بیاورد. اگر بین خط و زبان شکاف ایجاد شود، ممکن است در 200 سال آینده دیگر از خط فارسی آنقدر دور شویم که نتوانیم غزل حافظ و گلستان سعدی بخوانیم و آن را بفهمیم.

وی ادامه داد: دومین ضربه‌ای که فضای مجازی به زبان فارسی زده است، اشتباه خواندن متون ادبی است. خاطرم هست زمانی که کلاس ششم ابتدایی تحصیل می‌کردم، یکی از کتاب‌های ما گلستان سعدی بود. اما امروز دانشجویانی که تحصیلات بالایی هم دارند، بوستان و گلستان را غلط می‌خوانند. متأسفانه جامعه ما به این سمت پیش می‌رود که کمتر به سمت خواندن مطالب ادبی روی می‌آورد. مادران در روزگار ما برای کودکان خود قصه‌های کلیله و دمنه می‌خواندند، اما الآن کودکان ما وقت خود را پای شبکه‌های ماهواره‌ای می‌گذرانند. خواندن‌هایمان کم شده چون پدر و مادرها دیگر مطالعه نمی‌کنند.

آذر تأکید کرد: راه حل در چنین شرایطی این است که مسئولان و اولیای امر، مطالب کوتاهی را تدوین و به مردم ارائه دهند تا آنها شیرینی این زبان را حس کنند.