این روزها کرونا نه‌تنها در میان مردم در حال قربانی گرفتن است، بلکه در فضای اقتصادی کشور نیز مشاغل بسیاری را هدف قرار داده است؛ موضوعی که آمارهای بانک مرکزی آن را تایید می‌کند.
تابناک/آمار اخیر بانک مرکزی حاکی از آن است که شیوع ویروس کرونا در کشور و اثرات اقتصادی آن بر کسب‌وکارها و افراد، موجب رشد تعداد چک‌های برگشتی در ماه پایانی سال ۹۸ شده است. در شرایطی که رشد ماهانه ارزش چک‌های صادر شده نسبت به بهمن‌ماه سال ۹۸ معادل ۲۲.۶ درصد بوده، رشد ماهانه ارزش چک‌های برگشتی ۵۱.۹ درصد به ثبت رسیده است.
در همین حال، نگاهی به آمار کل ماه‌های سال ۹۸ نیز بیانگر آن است آغاز شیوع ویروس کرونا در عملکرد افراد در صدور چک اثر قابل توجهی داشته است. نسبت تعداد چک‌های برگشتی به مبادله‌ای برای اسفندماه ۱۰.۹ درصد بوده است و این در حالی است که این نسبت برای تمام ماه‌های دیگر سال گذشته کمتر از ۱۰ درصد به ثبت رسیده است.
آمار تازه بانک مرکزی حاکی از آن است که بالغ بر یک میلیون و ۳۶ هزار فقره چک به ارزشی حدود ١٧٧ هـزار میلیارد ریال در اسفندماه ١٣٩٨ در کل کشور برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلـغ به ترتیب ۴۴.۲ درصد و ۵۱.۹ درصد افزایش نشان می‌دهد. از کل تعداد و مبلغ چک‌های مبادله شده در ماه مذکور به ترتیب ۱۰.۹ درصد و ۱۱.۸ درصد برگشت داده شده است. درصد تعداد و مبلغ چک‌های برگشت داده شده در بهمن‌ماه ١٣٩٨ به ترتیب معادل ۸.۴ درصد و ۹.۵ درصد و در اسفندماه سال ١٣٩٧ به ترتیب برابر ۸.۸ درصد و ۴.۹ درصد بوده است.
در این میان، در اسفندماه پارسال در استان تهران حدود ٣٣١ هزار فقره چک به ارزشی بالغ بر ٨٥ هـزار میلیارد ریال برگشت داده شد که از نظـر تعداد ۱۰.۴ درصد و از نظر ارزش ۱۰.۸ درصد از کل چک‌های مبادله‌ای برگشت داده شده است.
در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور، بیشترین نسبت تعداد چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله‌ای در استان به ترتیب به استان‌های کهگیلویه و بویراحمد (۱۷.۶ درصد)، کردستان (۱۶.۲ درصد) و هرمزگان (۱۴.۶ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های البرز و یزد (هر کدام ۹.۱ درصد)، خوزستان (۹.۵ درصد) و گیلان (۹.۶ درصد) پایین‌ترین نسبت تعداد چک‌های برگشتی به کل تعداد چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.
در آخرین ماه سال ۹۸ در بین سایر استان‌های کشور، بیشترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کل ارزش چک‌های مبادله شده در استان به ترتیب به استان‌های هرمزگان (۱۸.۵ درصد)، کردستان (۱۷.۱ درصد) و چهارمحال و بختیاری (۱۶.۸ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های البرز (۸.۸ درصــد)، خوزستان و گیلان (هر کدام ۱۱.۲ درصد) و مازندران (۱۱.۴ درصد) کمترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کل ارزش چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.
پیش‌بینی بروز سیل چک‌های برگشتی
همزمان با شیوع کرونا در کشور و تعطیلی و تعلیق فعالیست بسیاری از کسب‌وکارها، پیش‌بینی می‌شد که چک‌های برگشتی یکی از معضلات ایام شیوع کرونا باشد، زیرا فروش واحدهای تولیدی و کسب‌وکارها کاهش یافته بود.
کارشناسان، تحلیلگران و فعالان اقتصادی نیز پیش از این بارها روی این موضوع تاکید داشتند و اعلام می‌کردند که سیل چک‌های برگشتی در راه است. یحیی آل‌اسحاق، رییس سابق اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری خبرآنلاین در تحلیلی درباره اثرات اقتصادی شیوع کرونا در کشور، عنوان کرد: با توجه به شیوع ویروس کرونا، مجموعه شرایط نشان می‌دهد که در حوزه بازرگانی تلاش‌هایی که در حوزه تجارت شده بود تا کالاها در یک ماه آخر سال به فروش رود، برهم خورد و امکان انجام تعهدات امکان‌پذیر نیست.
به اعتقاد وی، این موضوع باعث می‌شود ما با سیل عظیم چک‌های برگشتی روبه‌رو شویم و همچنین سیل عظیم برگشت کالاها از واحدهای توزیع‌کننده اتفاق بیفتد. دعاوی زیادی نیز در قوه‌قضاییه ایجاد خواهد شد.
برهم خوردن محاسبات اقتصادی مشاغل
علی سرزعیم، اقتصاددان نیز در گفت‌وگویی با اشاره به اینکه شیوع ویروس کرونا، محاسبات بسیاری از افراد فعال در حوزه اقتصادی را برهم زد، گفت: افراد بسیار زیادی در مشاغل خدماتی حضور دارند، به‌طوری که بیش از ۵۰ درصد اشتغال کشور در بخش خدمات است. از سویی، این بخش بیشترین ضرر را از بحران کرونا کرد؛ به خصوص اینکه در شب عید بسیاری از کسب‌وکارهای خدماتی برای شب عید چک کشیده بودند، اما به دلیل وضعیتی که پیش آمد و عملا مردم برای شب عید خریدی نکردند، این مشاغل نیز با ضرر و زیان هنگفتی روبه‌رو شدند.
وی متذکر شد: حال با توجه به اینکه موعد برخی از چک‌ها آخر فروردین است، برخی از چک‌ها برگشت خواهد خورد و شاید با سونامی چک‌های برگشتی در این زمینه روبه‌رو باشیم، بنابراین لازم است در این راستا تدابیر لازم اندیشیده شود، تا این موضوع نیز خود تبدیل به بحران نشود و واحدهای تولیدی و بنگاه‌ها که خود گرفتار مشکلات بسیاری عدیده‌ای هستند، چک‌های برگشتی نیز به معظلات آن‌ها اضافه نشود.
لغو محرومیت‌های دارندگان چک برگشتی
با توجه به شیوع ویروس کرونا و تعطیلی و تعلیق بسیاری از مشاغل، بانک مرکزی از مدت‌ها قبل بخشنامه «لغو محرومیت‌های دارندگان چک برگشتی طی دوره سه‌ماهه شیوع ویروس کرونا» را ابلاغ کرد.
براساس این بخشنامه بانک مرکزی، دارندگان چک‌هایی که از اول اسفند تا آخر اردیبهشت برگشت می‌خورند، به مدت ۳ ماه از خدمات بانکی محروم نخواهند شد.
حمیدرضا غنی‌آبادی، مدیرکل مقررات بانک مرکزی در توضیح بخشنامه بانک مرکزی عنوان کرد: در مورد چک‌های برگشتی، مصوبه شورای پول و اعتبار و بخشنامه بانک مرکزی مبنی بر این بوده که در این مدت سه ماهه، اگر یک چک بانکی برگشت بخورد، ضمن اینکه رابطه حقوقی بین صادرکننده چک و ذی‌نفع به قوت خود باقی است، اما یک‌سری محرومیت‌ها و محدودیت‌های بانکی که در مورد صادرکننده چک، به موجب قوانین و مقررات قبلی تسری پیدا می‌کند، اجرایی نخواهد شد که نمونه آن، محرومیت از دریافت خدمات بانکی در این مدت سه ماهه است که بنا به بخشنامه بانک مرکزی، تعلیق می‌شود.
حسن روحانی، رییس‌جمهور نیز در روز پایانی فروردین‌ماه امسال در جلسه ستاد ملی کرونا ضمن بیان ضوابط بانکی برای دریافت وام مقابله با کرونا گفت: در این مدت، کسانی که چک‌برگشتی و یا معوقات دارند، می توانند از تسهیلات بانکی استفاده کنند.