استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران تصریح کرد: در سال 1980 (1359)، تعداد افراد چاق در ایران، معادل 2 میلیون نفر بوده که به 11 میلیون نفر در سال 2015 (1394) رسیده و 5.5 برابر افزایش‌یافته است. همچنین تعداد افراد دچار اضافه‌وزن در ایران، طی همین دوره، از 5 میلیون نفر به 18 میلیون نفر افزایش‌یافته و بیش از 3.5 برابر شده است.

** افزایش شیوع چاقی در دختران زیر 20 سال کشور/ افزایش 8 درصدی چاقی زنان ایرانی

وی درباره شیوع اضافه‌وزن و چاقی در ایران گفت: در ایران از سال 1980 (1359) تا 2015 (1394)، شیوع اضافه‌وزن در زنان بالغ از 31٫7 درصد به 32٫3 درصد و شیوع اضافه‌وزن در مردان بالغ از 23٫9 درصد به 35٫3 درصد رسیده است.

دکتر ملک‌زاده ادامه داد: در همین فاصله زمانی، شیوع چاقی در زنان از 16٫6 درصد به 24٫1 درصد و شیوع چاقی در مردان از 5٫8 به 13٫8 درصد افزایش پیداکرده است. شیوع اضافه‌وزن در دختران زیر 20 سال نیز از 6٫4 درصد به 10٫3 درصد و شیوع اضافه‌وزن در پسران زیر 20 سال از 4٫1 درصد به 8٫9 درصد رسیده است.

وی تصریح کرد: شیوع چاقی در دختران زیر 20 سال، از 1٫7 درصد به 4٫5 درصد و شیوع چاقی در پسران زیر 20 سال از 1٫2 درصد به 4٫3 درصد افزایش‌یافته است.

ملک‌زاده خاطرنشان کرد: درمجموع، شیوع استانداردشده سنی اضافه‌وزن و چاقی در زنان و مردان بالغ از 39٫2 درصد در سال 1980 به 53٫1 درصد در سال 2015 رسیده و شیوع استانداردشده اضافه‌وزن و چاقی در کودکان دختر و پسر درمجموع ، از 6٫7 درصد به 13٫9 درصد افزایش پیداکرده است.

** افزایش بیش از دو برابری مرگ‌های ناشی از چاقی و اضافه‌وزن در ایران

رئیس پژوهشکده گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران،به مقایسه میزان مرگ‌ومیر منتسب به اضافه‌وزن و چاقی در ایران طی سال 1990 (1369) با سال 2015 (1394) پرداخت و گفت : درمجموع از کل تعداد مرگ‌ومیرها در سال 1990 که شامل 372 هزار فقره بوده، حدود 21 هزار و 500 مرگ یعنی حدود 6 درصد مرگ‌ها قابل انتساب به اضافه‌وزن و چاقی بوده‌اند؛ درحالی‌که از تعداد کل 385 هزار مرگ در ایران طی سال 2015 ، حدود 50 هزار مرگ یعنی معادل 13 درصد از مرگ‌ومیرها، قابل انتساب به اضافه‌وزن و چاقی بوده است.

وی در تفکیک مرگ‌های قابل انتساب به اضافه‌وزن و چاقی در دو جنس نیز گفت: این مرگ‌ها، طی سال 1990 ( 1369) در زنان حدود 10 هزار و 500 فقره بوده که در سال 2015 (1394) به 22 هزار مورد رسیده و بیش از دو برابر شده است. تعداد مرگ‌های قابل انتساب در مردان نیز از حدود 11 هزار در سال 1990 به 27 هزار در سال 2015 افزایش پیداکرده و بیش از دو برابر شده است.

** شیوع چاقی در زنان ایرانی به‌شدت رو به افزایش است

دکتر ملک‌زاده با استناد به مطالعات مختلف در ایران ازجمله مطالعه کوهورت گلستان که بر روی بیش از 50 هزار فرد بالغ ایرانی بین 40 تا 75 سال صورت گرفته، هشدار داد که چاقی به‌ویژه در زنان ایرانی به‌شدت رو به افزایش است.

وی تصریح کرد: شیوع چاقی در زنان ایرانی (32 درصد) ، حتی بیش از زنان امریکا (35 درصد) به‌عنوان کشوری که با بیشترین شیوع چاقی در بالغین جهان روبه‌روست، بوده است و همچنین شیوع استانداردشده سنی اضافه‌وزن در زنان ایرانی بر اساس مطالعه کوهورت گلستان، حدود 69 درصد و نسبت به زنان آمریکایی با 62 درصد شیوع، به‌وضوح بیشتر است.

فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد درعین‌حال اضافه کرد: شیوع اضافه‌وزن و چاقی در مردان ایرانی (به ترتیب با 54 درصد و 16درصد) نسبت به مردان آمریکایی (به ترتیب 69 درصد و 28درصد) بسیار کمتر است.

** چاقی و اضافه‌وزن زیر 40 سال ، خطرات بسیاری برای آینده خواهد داشت

ملک‌زاده افزود: علاوه بر اهمیت شیوع اضافه‌وزن و چاقی، عوارض ناشی از آن شامل مرگ‌ومیر و ناتوانی نیز بسیار چشمگیر و برای آینده خطرناک است. نتایج مطالعه بزرگ کوهورت گلستان نشان داده است که اضافه‌وزن و چاقی در سنین 15 تا 30 سالگی با افزایش خطر مرگ‌ومیر به‌طورکلی و مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی و سرطان‌ها در سنین بالاتر همراه هستند. افزایش وزن در سنین میان‌سالی از 15 تا 40 سالگی با افزایش چشمگیر خطر بیماری‌های قلبی عروقی همراه است.

** سهم 70 درصدی بیماری‌های قلبی در مرگ‌های منتسب به اضافه‌وزن و چاقی

معاون تحقیقات وزیر بهداشت عوارض چاقی را ازنظر عامل ابتلا به بیماری‌های غیر واگیر مختلف، فاجعه‌بار و دارای هزینه‌های اقتصادی بسیار سنگین دانست و درباره ارتباط بیماری‌های مختلف با مرگ‌های قابل انتساب به چاقی و اضافه‌وزن نیز گفت: حدود 70 درصد کل مرگ‌های قابل انتساب به اضافه‌وزن و چاقی در زنان و مردان ، مربوط به بیماری‌های قلبی عروقی است.

وی افزود:دیابت دومین بیماری قابل انتساب به بالابودن نمایه توده بدنی،علت حدود 600 هزار مرگ در جهان بوده است و از بین تمامی مرگ‌های ناشی از دیابت، 9٫5 درصد در افراد چاق رخ‌داده و 4.5 درصد در افرادی بوده که نمایه توده بدنی زیر 30 داشته‌اند. بیماری مزمن کلیوی و سرطان‌ها نیز علت کمتر از 10 درصد مرگ‌های قابل انتساب به چاقی و اضافه‌وزن بوده‌اند .

** نزدیک به یک‌میلیون ایرانی نیازمند عمل جراحی چاقی

معاون تحقیقات وزیر بهداشت، هزینه‌های چاقی را فقط شامل ابتلا به بیماری‌های غیر واگیر مزمن ندانست و گفت: در حال حاضر نزدیک به یک‌میلیون ایرانی نیازمند عمل جراحی چاقی هستند و هزینه‌های این عمل بسیار زیاد است.

** تنها خبر خوب چاقی: چاق‌های امروز بیشتر از چاق‌های دیروز عمر می‌کنند

در میان همه این نتایج نگران‌کننده از چاقی در ایران، دکتر ملک‌زاده یک نکته امیدبخش را نیز اعلام کرد که به‌رغم افزایش شیوع چاقی، نرخ مرگ‌ومیر و ناتوانی قابل انتساب به چاقی و اضافه‌وزن افزایش چشمگیری نداشته است. این یافته نشان می‌دهد افرادی که در حال حاضر چاق هستند در مقایسه با دهه‌های گذشته سالم‌تر هستند و به دلیل مراقبت‌های بهتر، بیشتر عمر می‌کنند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، البته این نکته مهم را هم اضافه کرد که متاسفانه، مجموع افزایش شیوع چاقی و اضافه‌وزن در جهان و کاهش مرگ‌ومیر ناشی از آن معادل است با افزایش بار ناشی از ناتوانی که از بیماری‌های مزمن نظیر دیابت نوع 2 و بیماری مزمن کلیوی ناشی می‌شود.

** نکته بسیار نگران‌کننده: 3 برابر شدن شیوع چاقی در کودکان و نوجوانان و خطر افزایش بروز بیماری‌ها در سال‌های آینده

به گفته وی، یکی از نگران‌کننده‌ترین نتایج مطالعه جهانی آن است که شیوع چاقی در کودکان و نوجوانان در کشورهایی با درآمد متوسط بیش از 3 برابر شده است و این درحالی‌که است که شروع چاقی در سنین پایین معادل است با افزایش بروز دیابت، پرفشاری خون ، بیماری‌های مزمن کلیوی و سایر بیماری‌های غیر واگیر طی سال‌های آینده.

**هشدار مهم به والدین خوش‌بین کودکان چاق

نکته بسیار مهمی که معاون تحقیقات وزیر بهداشت بدان اشاره دارد آن است که خطر مرگ کلی و اختصاصی با کاهش وزن در میان افرادی که در نوجوانی چاق بوده یا اضافه‌وزن داشته‌اند کاهش نمی‌یابد ! نتایج این مطالعات عوارض جبران‌ناپذیر چاقی و اضافه‌وزن به‌ویژه در میان کودکان و نوجوانان را نشان می‌دهد و این در حالی است که متاسفانه شیوع اضافه‌وزن و چاقی در کودکی و نوجوانی که بدترین نوع چاقی است، در ایران، به علل مختلف که مهم‌ترین آن‌ها رژیم غذایی نامناسب و پایین بودن میزان فعالیت بدنی است، روبه افزایش است.

**تصور افزایش شیوع قند خون ناشی از چاقی تا 25 درصد در سال‌های آینده بسیار ترسناک است

فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد، مصرف غذای اضافه و کم‌تحرکی را از علل مهم شیوع چاقی و اضافه‌وزن در بین ایرانی‌ها دانست و گفت: 30 درصد غذای مصرفی ایرانی‌ها اضافه است و بیش از 70 درصد مردم دچار چاقی یا اضافه‌وزن هستند و این در حالی است که ایرانی‌ها جزو کم‌تحرک‌ترین مردم جهان به شمار می‌روند و بیش از 80 درصد آن‌ها تحرک کافی ندارند.

به گفته وی اگر روند افزایشی چاقی و اضافه‌وزن در ایران ادامه یابد،شاهد یک خطر بسیار جدی دیگر در آینده خواهیم بود و آن افزایش شیوع قند خون به‌عنوان عوارض چاقی، از میزان 10 درصد فعلی تا 25 درصد طی 20 سال آینده است و حتی تصور این اتفاق نیز بسیار ترسناک است.

**چاقی در ایران چگونه مدیریت می‌شود

ملک‌زاده در ادامه در پاسخ به نحوه مدیریت چاقی در ایران گفت: سند ملی پیشگیری از بیماری‌های غیر واگیر که به تصویب کمیته بیماری‌های غیر واگیر کشور و امضای برخی مسئولان ارشد و رئیس سازمان بهداشت جهانی رسیده است، چاقی را عامل خطر بسیاری از بیماری‌های غیر واگیر مزمن و نیازمند مدیریت می‌داند و به همین دلیل، پایه اقدامات مصوب مقابله با چاقی در این سند، بر اطلاع‌رسانی چهره به چهره به مردم از طریق کارشناسان بهداشتی و توافقاتی با وزارت صنایع برای انجام اصلاحاتی در محصولات صنایع غذایی در راستای کاهش مصرف نمک و شیرینی‌جات استوار است.

** از افزایش دو برابری مطالعات چاقی در ایران طی 5 سال گذشته تا تشویق مردم به غربالگری مداوم چاقی و اضافه‌وزن

وی تصریح کرد: همچنین مطالعات زیادی توسط مراکز متعدد تحقیقات بیماری‌های غیر واگیر در کشور در حال انجام است که افق دقیقی از میزان شیوع چاقی در ایران پیش رو قرار می‌دهد و شمار این مطالعات رو به افزایش است و طی 5 سال گذشته بیش از 2 برابر شده است.

عضو کمیته ملی بیماری‌های غیر واگیر اضافه کرد: سند ملی پیشگیری از بیماری‌های غیر واگیر، همچنین سیاست‌هایی همچون ترویج تغذیه انحصاری با شیر مادر تا دوسالگی، تشویق مردم به غربالگری مداوم چاقی و اضافه‌وزن، اجرای برنامه‌های پیشگیری از چاقی در مدارس و نظارت بر آن، اجرای برنامه‌های غربالگری اضافه‌وزن در برنامه‌های بهداشتی نظام سلامت، تشویق مردم به داشتن ترازوهای وزنی، ارائه تجهیزات ترازوهای وزنی برای مکان‌های عمومی، ارائه مشوق‌هایی به افراد چاق در رویدادهای سلامت مانند ترازوی وزن‌کشی، نوار اندازه‌گیری و ...، مشاورهای رایگان رژیم غذایی در برنامه‌های سلامت، حاکمیت فعالیت‌های فیزیکی مدرسه محور، تاسیس و معرفی مناطق پویا، افزایش تاسیسات ورزش در محل کار، اولویت دادن به تحقیقات مرتبط با چاقی و ارائه تسهیلاتی به پایان‌نامه‌ها در این زمینه، ایجاد و تقویت سیستم‌های ثبت شیوع چاقی و مرگ‌های ناشی از آن در کشور، تدوین سیاست‌هایی برای محدود کردن تبلیغات بازاریابی نوشابه‌ها، پفک‌ها و ...، تشخیص و درمان چاقی و اضافه‌وزن از دوران کودکی، تعیین برنامه‌های ویژه برای سنین در معرض خطر چاقی و شیوع چاقی در ایران و ... را پیش‌بینی کرده است.

** ضرورت مصرف چند وعده‌ای میوه‌ها در طول روز برای کاهش پرخوری و پیشگیری از چاقی

رئیس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران درزمینهٔ پیشگیری از روند فزاینده شیوع چاقی در ایران ضمن توصیه به افزایش تحرک بدنی افراد در جامعه و ورزش مستمر روزانه به‌طوری‌که تعرق کافی بدن را به همراه داشته باشد، همچنین کاهش پرخوری را عامل بسیار مهمی در کاهش چاقی در جامعه دانست و گفت: سرانه مصرف کالری ایرانی‌ها در سال 1970میلادی 2هزار کالری بوده که این عدد به بالای 3هزار کالری رسیده است.

وی مصرف چند وعده‌ای میوه‌ها و سبزیجات تازه در طول روز را در کاهش چاقی و پرخوری و کمک به حفظ سلامت بدن در برابر بیماری‌ها بسیار ضروری خواند و تاکید کرد: مردم باید این نکته را در نظر داشته باشند که خوردن یک میوه در هر یک از وعده‌های چندگانه روزانه ، بهتر از مصرف چند میوه ، صرفاً در یک وعده است .

فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد در پایان بر یک نکته مهم تاکید کرد:خطر بسیار جدی شیوع فزاینده چاقی ، علاوه بر این‌که در فهرست نگرانی‌ها و تعهدات مهم کشورها برای مقابله با آن است، باید ابتدا توسط مردم جدی گرفته شود و تا این اتفاق نیفتاد خطر شیوع چاقی در ایران باقی خواهد ماند.ایرنا