ایران:کارشناسان امر بر این اعتقادند که آب‌های ذخیره شده پشت دیوارهای بتنی برخی از سدهای موجود در شمال کشور هم برای گذر از این تنش خیلی مؤثر نیست.
محمد اسلامی استاندار مازندران از نوع مصرف منابع آبی در استان گلایه کرد و افزود: با توجه به کاهش 20 درصدی بارش‌ها و اینکه منطقه با کمبود آب مواجه است، باید به گونه‌ای مصرف آب بویژه در بخش کشاورزی مدیریت شود که بتوانیم کمبود بارش‌ها را جبران کنیم.بنا براعتقاد وی، تولید محصولات کم آب بر و بهره برداری قطره‌ای و مکانیزه از آب، 2 راهکار اصلی در این مورد می‌تواند باشد.
کشت زودهنگام
«رحمان عرفانی» معاون مؤسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران اعتقاد دارد که کشت زودهنگام نیز برای مناطق مشکوک به خشکسالی ودر معرض بحران آب توصیه شده تا کشاورزان بتوانند با توجه به حرارت بالای اواخر تیر و اوایل مرداد حداقل محصول را برداشت کنند.
بر اساس اظهارات این کارشناس، بهترین ارقام قابل کشت در این دوره زراعی، ارقام بومی مانند «طارم محلی»، «سنگ طارم»، «هاشمی» و ارقام زودرس پرمحصول مانند رقم «دماوند» است. در مناطقی که با بحران آب مواجه نیستند رقم «فجر» جوابگو بوده و رقم «ندا» نیز هر چند دیررس است، اما تحمل خوبی در برابر خشکی دارد. اما دامنه این بحران تنها گریبان کشاورزان را نخواهد گرفت چرا که با کاهش میزان کشت برنج، با وجود واردات برنج از کشورهای دیگر، به نظر می‌رسد شاهد افزایش قیمت برنج‌های محلی در بازار باشیم. اتفاقی که از زمان بروز مشکل کم آبی اذهان قشر مصرف‌کننده را به خود مشغول کرده و بار روانی آن در صورت نبود مدیریت درست می‌تواند باعث دردسرهایی در کنترل قیمت این محصول شده و بر دامنه بحران بیفزاید.
بحثی که معاون مؤسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران نیز بدان اشاره داشته و بر این باور است که کاهش کشت درمناطق مستعد خشکی به حدی نیست که تأثیر زیادی بر قیمت برنج بگذارد و واردات نسبتاً زیاد برنج در سال‌های گذشته قطعاً موضوع انحصار یا احتکار را منتفی می‌کند. اما او نیز قبول دارد که اگر تنش آبی در شمال کشور زیاد شود و بخش اعظمی از تولیدات را از دست بدهیم شاید پدیده افزایش قیمت برنج دور از انتظار نباشد.
اولویت‌بندی آب دهی
اولویت‌بندی برای آب دهی به اراضی کشاورزی موضوعی است که متولیان بخش کشاورزی در شرایط موجود بر آن تأکید دارند. «رضا اسدی» رئیس بخش فنی مهندسی و استادیار مؤسسه تحقیقات برنج شمال کشور اعتقاد دارد که اگر زمانی بحران آبی شدید شود اولویت آب دهی به اراضی خواهد بود که قدمت سابقه کشت در آن بیشتر است.
هشدارهای مسئولان جهاد کشاورزی
در همین حال، با هشدارهای مسئولان جهاد کشاورزی مبنی بر احتمال بروز کم آبی، اکنون مسئولان شهرستان‌ها در تلاشند کشاورزان را به کشت ارقام محلی تشویق کنند تا آب کمتری مصرف شود.
«مجید جعفری» مدیر جهاد کشاورزی شهرستان قائمشهر از حـــــــــــــــــــــــذف 50 درصدی کشت ارقام پرمحصول در این شهرستان خبر داد و گفته که رقم محلی را جایگزین کرده‌ایم. قرار است، در زمان بحران کم آبی از 3 چاه بلااستفاده در نساجی شماره یک، نساجی شماره 2 و همچنین چاه سیاه رود استفاده شود. البته او هم تأکید دارد که به شالیکاران اجازه نخواهیم داد تا نسبت به کشت مجدد اقدام کنند.
«هادی نیک اختر» مدیر آب منطقه‌ای شهرستان‌های قائمشهر و جویبار نیزاز مدیریت بموقع این اداره برای جبران کاهش بارندگی‌ها گفت و افزود: برای مقابله با بحران آب، اسفندماه سال گذشته نسبت به نوبت دهی آب اقدام کرده‌ایم. این امر باعث شد تا آب بندان‌ها و سد «برجستانک» شهرستان قائمشهر صد درصد آب دهی شود.
نیک اختر با اشاره به اینکه امسال بناست تا یکهزار هکتار از اراضی شالیزاری از آب سد البرز استفاده کند، افزود: این درحالی است که سال گذشته تنها 400 هکتار از اراضی شالیزاری از سد البرز استفاده کرده است.کارشناسان امور کشاورزی بر این اعتقادند که در شرایط بحرانی، آبیاری تناوبی و مدیریت منابع آبی مانند رودخانه و چاه می‌تواند راهکاری مؤثر برای پیشبرد شالیکاران باشد.
در 3 مرحله خزانه گیری، آماده سازی زمین و از نشا تا برداشت می‌توان طوری منابع آبی را مدیریت کرد که 30 تا 35 درصد در مصرف آب صرفه‌جویی شود بدون اینکه در کمیت و کیفیت محصول اثری بگذارد.«شمسعلی هادی زاده» استاد دانشگاه نیز گفت: کشت دوم برنج تهدیدی برای منابع آبی شمال کشور است و این کشت باید به سمت کشت کلزا یا علوفه هدایت شده تا منابع آبی و خاکی تهدید نشود. امروز شمال همانند کل کشور با معضل خشکسالی روبه‌رو است. برای حل این معضل جهاد کشاورزی باید با یک طرح ضرب الاجلی به ساماندهی و نسخ‌برداری مدیریت زمین‌های کشاورزی اقدام کند. بسیاری از تغییر کاربری اراضی در آمارها وارد نشده و باید آمار دقیقی از میزان زمین‌های فعال کشت برنج تهیه شده و ساماندهی مجوز چاه‌ها صورت گیرد.
وی افزود: انتخاب در نوع کشت محصولات کشاورزی بخصوص برنج باید بر اساس شاخص هایی چون بازار، بهای تمام شده، ارزش افزوده و با نگاه به حفظ منابع آبی و خاکی صورت گیرد؛ باید تولید بهره محور داشته باشیم و به جای خودکفایی در محصولات به خوداتکایی برسیم تا هر محصولی به هر بهایی کشت نشود.
نگرانی شالیکاران
نگرانی بزرگ شالیکاران شمال کشور این روزها حول محور آب می‌چرخد، اینکه برای فصلی که اراضی کشاورزی‌شان نیازمند بالاترین میزان آب است، آیا منابع آبی موجود پاسخگو خواهد بود یا اینکه باید دست به‌دعا بردارند و دل به‌بارش رحمت از آسمان باشند. امیدی که با وضعیت جوی موجود برای حل این مشکل کمی رنگ باخته به‌نظر می‌رسد. پیش بینی شده که حدود 30 تا 40هزار هکتار از شالیزارهای مازندران امسال با بحران آبی روبه‌رو شود. رخدادی که در صورت سوء مدیریت و ناتوانی در سامان بخشی‌اش می‌تواند اقتصاد کشاورزان شمال کشور را که تولید‌کننده بیش از 80 درصد از این محصول استراتژیک هستند، تهدید کند.
گویا روزهای نحس تقویم کشاورزان شمالی پایانی ندارد، سال گذشته برف آمد و مرکبات را تلخ کرد وخیلی از باغداران را به خاک سیاه نشاند و امسال هم خشکسالی و بحران آب زندگی را به کام کشاورزان شمال تلخ کرده است. حالا متولیان امر که روزگاری نه چندان دور شالیکاران را برای کشت دوم و حتی سوم ترغیب و تشویق می‌کردند، توصیه می‌کنند که آنان تقویم‌های زراعی و آمارهای هواشناسی را مدنظر قرار دهند و در مناطقی که بحران شدید آبی وجود دارد مطلقاً هیچ کشتی صورت نگیرد زیرا اگر کشت انجام شود، کشاورز با کمبود آب مواجه شده و نیمه کاره زمین را رها می‌کند که این خود به کشاورزان هزینه بیشتری را تحمیل خواهد کرد.هر چند که برخی از آگاهان امر بر این باورند که توجیه کشت برنج تنها بر مبنای وجود آب نیست، بلکه شرایط منطقه نیز در آن دخیل است. در شمال کشور شالیزارها غرقابی بوده و وجود آب حرف اول را در این نوع کشت می‌زند و در جایی که آبی وجود نداشته باشد طبعاً برنجی نیز کشت نخواهد شد. اما این نوع نگرش‌ها به معنای پایان برنج در اراضی کم آب نیست. چرا که مسئولان امر نیز بیکار ننشسته و از 2 سال قبل با توجه به روند افزایش خشکی در سال‌های آتی، درصدد معرفی ارقام نسبتاً مقاوم به خشکی در سطح محدودهستند تا پس از انجام تست اصلی این ارقام را برای کشت در اختیار شالیکاران قرار دهند. در کنار این اقدام هورمون‌هایی نیز برای شرایط خشکسالی جهت باردهی برنج تهیه شده که در دست آزمایش و بررسی است.
