بامداد دیروز انفجاری مهیب اهالی شهران و محله های اطراف را از خواب بیدار کرد.
البته موضوع برای کسانی که نزدیک انفجار بودند بسیار بیشتر از یک از خواب بیدار شدن و کنجکاوی ساده بود. آنها باید به سرعت خانه شان را خالی می کردند چون معلوم نبود شعله های آتش حاصل از انفجار لوله گاز اصلی کی قرار بود خاموش شود. خوشبختانه انفجار آنقدر نزدیک آپارتمان های مسکونی نبود که بتواند جان ساکنین را بگیرد اما چند خانه خسارت جدی دیدند، چاله ای عظیم در محل انفجا به وجود آمد و بدتر از آن کمی بعد از حادثه مشخص شد که دو کاگرد مترو که در عمق زمین مشغول فغالیت بوده اند درگذشته اند.
به نظر می رسد حالا که مسئولان چند و چون حادثه و میزان خسارات را اعلام کرده اند نوبت به حرف‌های کارشناسی رسیده است و کارشناسان باید به دور از مقصریابی به علل حادثه بپردازند و به این سوال جواب بدهند که آیا این حادثه و حوادث مشابه‌اش قابل پیشگیری هستند یا نه.
ابوالفضل قناعتی عضو هیات رئیسه شورای شهر تهران دراین باره می گوید: «آنچه که باعث می شود فکر کنیم می شد از چنین حادثه ای پیشگیری کرد این است که مسئولان مترو در مسیرهایی که حفاری دارند باید نقشه‌های مسیر را بررسی کنند تا اگر تجهیزات شهری از آن مسیرها رد می‌شود مانند لوله آب، گاز و مخابرات نسبت به ایمن‌سازی محل اقدام کنند.»
او ادامه می دهد: «متاسفانه ۴۰ دقیقه طول کشید که لوله‌های گاز منطقه بسته شود. اگر زلزله‌ای بیاید و باعث آسیب به لوله‌های گاز در ۵۰ نقطه تهران شود، آن زمان به جای خرابی‌های حاصل از زلزله باید به دنبال مهار آتش‌سوزی‌ها در شهر باشیم.»
عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه باید به طور لحظه‌ای و نهایتا در سه چهار دقیقه لوله‌های گاز بسته می‌شد، می گوید: «خوشبختانه محل آتش‌سوزی از منازل مسکونی فاصله داشته، در غیر این صورت مشخص نبود چه خسارت‌هایی بر جا می‌ماند.»
قناعتی می گوید: «اگرچه هیچ چیز تلفات جانی این حادثه را جبران نمی کند اما شهرداری باید مطابق دستور العمل ها قبل از حفاری استعلام‌های لازم را از نهادهایی مانند شرکت گاز، آب و فاضلاب و... بگیرد تا حریم تجهیزات شهری حفظ شود. همچنین ستاد بحران چاره‌ای برای قطع سریع تجهیزاتی مانند گاز در زمان‌های بحرانی بیندیشد. تا دیگر شاهد این دست اتفاق ها نباشیم.»
زمین تهران آماده فروریختن
اگرچه طبق نظریاتی که تا کنون اعلام شده برخورد تجهیزات حفاری با لوله گاز عامل اصلی انفجار شهران بوده است اما برخی از کارشناسان موضوع را با نگاه کلان‌تری بررسی می کنند. آنها می گویند اتفاقات مشابه دیگری هم در تهران افتاده و می افتد که خطر و تلفاتش کمتر از این انفجار نیست. اتفاقاتی که اغلب حاصل فرونشست زمین هستند. البته احتمالاتی هم مطرح است که پوک بودن زمین در وسعت ابعاد چاله ای که بر اثر انفجار در شهران به وجود آمده موثر بوده است، چاله ای که اگر خانه ای را می بلعید حادثه می توانست ابعاد اسف بارتری پیدا کند.
محمد درویش، مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در این باره می گوید: «نشست زمین در تهران واقعا موضوع خطرناکی ست. موضوعی که هر سال نگران کننده‌تر می شود. در واقع زمین تهران 9 برابر استانداردهای جهانی قابلیت فروریختن دارد. دلیل این موضوع هم به دو عامل بر می‌گردد یکی جمعیت زیاد و حجم ساخت و سازی که واقعا بیشتر از حد تحمل خاک تهران است و دیگری از دست رفتن آب های زیر زمینی که باعث پوکی خاک تهران می شود.»
او ادامه می دهد: «مخروط افکنه‌ای که هم اکنون تهران در آن مستقر شده در بهترین حالت خود می توانست جمعیتی حدود دو میلیون نفر را سرویس دهد به این معنی که ظرفیت زیستی محدوده ۷۰۰ کیلومتر مربعی تهران دو میلیون نفر است، اما در حال حاضر حدود ۱۳ تا ۱۴ میلیون نفر در این قلمرو مستقر شده است. حالا طبق گزارش رئیس دپارتمان مخاطرات سازمان زمین شناسی داده، میزان نشست زمین در تهران به ۳۶ سانتی متر در سال رسیده که چهار سانتی متر بیشتر از بالاترین رکورد نشست زمین در کره زمین است.»
