امروزه سازمان ملل متحد (UN) سعی دارد که در حضوری تازه، به بررسی جدید اوضاع منطقه خصوصا لبنان - ترکیه - سوریه - عراق بپردازد اما در مورد عراق اولین نکته شاید اختلاف های درونی شیعیان و نیز نزاع های درونی کردها باشد و سنی ها هم که فاقد یک مرجعیت قانونی مشخص هستند. و برای بان کی مون (Ban Ki-moon) و سازمان ملل هم شاید قدم اول، تشویق کردها و شیعیان به توافق سیاسی است و همکاری بیشتر برای حفظ قدرت حکومت مرکزی عراق. در این روزها هم زمزمه آزاد سازی موصل و تحرک جدی نظامی - امنیتی عراق موجب ایجاد نگرانی میان بخشی از کردها و سنی ها شده است که به همراه نقشبندی و بعثی ها به همکاری با داعش پرداختند و به داعش کمک کردند که بخش هایی از عراق سقوط کند. نگرانی این بخش ، انتقام است زیرا که در همراهی با داعش، از هیچ کاری در قتل و عام و کشتار و تاراج و تخریب ابا نداشتند و شنگال هم بنا به توافق آن بخش از کردها در اتاق عملیات اربیل ، فدا شد و هزاران نفر کُرد از بین رفت. و اعتبار و جایگاه رئیس سابق اقلیم کردستان عراق هم در مقابل نقدهای رسانه ای مخالفانش از بین رفت. محور ترکیه و قطر و عربستان نقش بسیار مخربی را در آشفتگی عراق بازی کردند. بقایای بعثی ها هم با کمک استخبارات عربستان و میت ترکیه (MIT)، آنچه که در توان داشتند علیه حکومت مرکزی عراق انجام دادند و ترکیه هم توانست با استفاده از کارت های بازی مانند بارزانی - بعثی ها - نقشبندی ها و سنی ها و اسلامی های تندرو، این آشفتگی سیاسی - امنیتی را در عراق ایجاد کند.
سازمان ملل هم در اوایل سکوت را اختیار کرد و اقتداری برای حضور پر رنگ و حل بحران نداشت. و در جنایت ها علیه بشریت در سوریه و عراق، نتوانست موضع مشخص ، فعال و سازنده ای داشته باشد. البته آمریکا - روسیه و ایران در اصل های متعارف درباره سوریه و عراق کم کم به نوعی توافق و تشابه رای دست یافتند و هر سه کشور ، جامعه جهانی را همراه کردند که حفظ توازن سیاسی در منطقه و اصلاحات سیاسی، زمینه ساز تحول و بقا سیاسی و رفع بحران است. اما در ماموریت جدید بان کی مون، شاید توجه به بازبینی قانون اساسی کشور عراق مورد توجه قرار گیرد که سنی ها و کردها و شیعیان با همکاری بتوانند کنار هم باشند و حقوق آنها حفظ شود و در چهارچوب قانونی عراق جدید، آرامش و آسایش داشته باشند. و آمدن بان کی مون به عراق پیام آور این نکته است که جامعه جهانی به آنچه در عراق می گذرد، حساس است و اعمال تروریستی اخیر در فرانسه و بلژیک و .. پیام آور این موضوع است که سیاست اردوغان و میت ترکیه و سیاست عربستان و قطر نمی تواند در جامعه جهانی مورد قبول باشد؛ سیاستی ویرانگر که 50% سوریه را نابود و یک سوم عراق را بحران زده کرد. و شاید جامعه جهانی کم کم به این نتیجه رسیدند که ترکیه قابل باور نیست و نه دوست اروپاست و نه همراه ناتو (NATO). و سیاست ترکیه و اردوغان شکست خورده است. تلاش ترکیه به ساختن بحران ساختگی مهاجرت به اروپا، همانا ایجاد بحران در نظام سیاسی اروپا بود.
اوضاع سیاسی امنیتی عراق در منتهای درجه آشفتگی و پریشانی است. حکومت مرکزی عراق با کردها و سنی ها مشکلاتی دارد و از 2014 به بعد، خصوصا بعد از کناره گیری مالکی ، مشخص شد که حکومت مرکزی عراق نتوانسته است در حفظ یکپاچگی و وحدت عراق چندان موفق نبوده و ایجاد توازن سیاسی یا موازنه قدرت در سیاست عراق نیازمند حرکتی جدید و جدی است تا بحران حل شود اما رخدادهای اخیر موجب شده که سنی ها ، از حکومت عراقی دست بشویند و کردها هم جز اتحادیه میهنی کردستان و گوران (تغییر) رابطه خود را با حکومت مرکزی عراق قطع کرده اند و سیاست انزوا طلبی ریاست سابق اقلیم کُرد و فراری دادن طارق هاشمی - متهم به تروریست - به ترکیه و عربستان ؛ ایجاد عناد با نوری مالکی بنا به درخواست عربستان و نزدیکی زیاد به سیاست های ترکیه و .... به خلق بحران افزود.
اما ماموریت امنیتی اخیر بان کی مون، طولانی است و راه زیادی در پیش است تا سازمان ملل بتواند حافظ امنیت و آسایش ملت های منطقه خاورمیانه باشد. شاید رفتن اردوغان و کاهش قدرت ارتش در ترکیه بتواند کمی میزان خطر ترکیه به عنوان تهدید جدی را، کاهش دهد. اما عدم سیاست روشن اروپا و تا حدی سیاست دوگانه آمریکا عوامل و موانع موفقیت سازمان ملل به نظر می آید. و اگر سازمان ملل در ماموریت جدی خود به حل موضوع داعش می پردازد ، ریشه کن کردن تفکر داعشی هم در برخی از کشورهای اسلامی تندرو، کاری طولانی و زمان بر است . دیدار بان کی مون از کردهای عراق هم خود پیام آور حکایتی دیگر است که " کشتیبان را سیاستی دگر آمد" و کم کم برای جامعه جهانی هم قابل پذیرش نیست که مسعود بارزانی از شیوه صدام حسین و قذافی و اردوغان تقلید کند و سلطه را ترک نکند و خود را فراتر از قانون ببیند و پارلمان کردستان را هم تعطیل کند و در عین حال، جنگ صوری با داعش را هم دستاویز قرار دهد تا بیشتر بر کرسی بماند و هر چند دقیقه یک بار دم از تجزیه و استقلال کردستان بزند. برای بان کی مون و آمریکا و جامعه جهانی هم روشن شد که تا مسعود بارزانی در قدرت باشد، پروسه دمکراسی در کردستان عراق، ره به جایی نمی برد و چه بسا برکنار کردن او می تواند کردستان عراق را امن کند اما او فعلا در فضای آنارشی ، ثروت و سامان کردستان را تاراج کرده، نفت عراق را به مدت 50 سال به ترکیه فروخته و پول های بدست آمده را هم در بانک های خارج ذخیره کرده و در جامعه جهانی در قامت یک قاچاقچی نفت ظاهر می شود. و در پی فتنه و آشوب در عراق است و افکار عمومی مردم را هم فریب می دهد. و وقتی هم که متوجه شد جامعه کردنشین با او همراه نیست، سیاست توسعه فقر و تحمیل گرسنگی در فضای شدید امنیتی را در پی گرفته است.
دیدار بان کی مون با دکتر فواد معصوم هم نشانگر آن است که اگر جامعه جهانی با حکومت مرکزی عراق کمک کند تا بارزانی را برکنار کنند، کردها یک صدا می توانند با حکومت مرکزی عراق همراه باشند و نقشی سازنده را ایفا کنند. و فواد معصوم هم همان سیاست جلال طالبانی را در پی خواهد گرفت. و دیپلماسی موفق را در پی خواهد گرفت. که در اقلیم کردستان هم راه حل منطقی برای حل بحران داخلی یافته شود و هم قانون دوباره مد نظر قرار بگیرد و دوران بی قانونی کردستان پایان یابد و در عین توافق سیاسی، آزادی سیاسی هم در کردستان عراق بنیان نهاده شود و دیگر کسی خود را فراتر از قانون نداند و رهبر تحمیلی کردها نباشد. اما فعلا بان کی مون به خانه کردها سر زده است ، اما " خانه از پای بست ویران است".
بان کی مون و سازمان ملل شاید چند خواسته جدید داشته باشد اما هیچ کدام در منطقه کردستان عراق جایگاهی ندارد. اول. پروسه صلح و آشتی ملی ؛ دوم : احترام به حقوق بشر و آزادی بشر و حرمت به قانون ؛ سوم : نظارت بر درامد و رفع فساد مالی ؛ چهارم : برقراری قانون و حقوق بشر و برقراری صلح و تلاش برای عمران مناطق تخریب شده ؛ پنجم: توافق و همکاری بغداد و اربیل . اما مسعود بارزانی و فرزندش مسرور - با استفاده از ترور و تهدید و آلودگی به فساد مالی - هیچ کدام از این خواسته ها را اجرا نخواهد کرد. و سازمان ملل هم می داند که بارزانی، هویتش به آن کرسی قدرت بسته است و بدون آن، هویتی ندارد.
پژوهشگر تاریخ معاصرو نویسنده خاطرات جلال طالبانی
سازمان ملل هم در اوایل سکوت را اختیار کرد و اقتداری برای حضور پر رنگ و حل بحران نداشت. و در جنایت ها علیه بشریت در سوریه و عراق، نتوانست موضع مشخص ، فعال و سازنده ای داشته باشد. البته آمریکا - روسیه و ایران در اصل های متعارف درباره سوریه و عراق کم کم به نوعی توافق و تشابه رای دست یافتند و هر سه کشور ، جامعه جهانی را همراه کردند که حفظ توازن سیاسی در منطقه و اصلاحات سیاسی، زمینه ساز تحول و بقا سیاسی و رفع بحران است. اما در ماموریت جدید بان کی مون، شاید توجه به بازبینی قانون اساسی کشور عراق مورد توجه قرار گیرد که سنی ها و کردها و شیعیان با همکاری بتوانند کنار هم باشند و حقوق آنها حفظ شود و در چهارچوب قانونی عراق جدید، آرامش و آسایش داشته باشند. و آمدن بان کی مون به عراق پیام آور این نکته است که جامعه جهانی به آنچه در عراق می گذرد، حساس است و اعمال تروریستی اخیر در فرانسه و بلژیک و .. پیام آور این موضوع است که سیاست اردوغان و میت ترکیه و سیاست عربستان و قطر نمی تواند در جامعه جهانی مورد قبول باشد؛ سیاستی ویرانگر که 50% سوریه را نابود و یک سوم عراق را بحران زده کرد. و شاید جامعه جهانی کم کم به این نتیجه رسیدند که ترکیه قابل باور نیست و نه دوست اروپاست و نه همراه ناتو (NATO). و سیاست ترکیه و اردوغان شکست خورده است. تلاش ترکیه به ساختن بحران ساختگی مهاجرت به اروپا، همانا ایجاد بحران در نظام سیاسی اروپا بود.
اوضاع سیاسی امنیتی عراق در منتهای درجه آشفتگی و پریشانی است. حکومت مرکزی عراق با کردها و سنی ها مشکلاتی دارد و از 2014 به بعد، خصوصا بعد از کناره گیری مالکی ، مشخص شد که حکومت مرکزی عراق نتوانسته است در حفظ یکپاچگی و وحدت عراق چندان موفق نبوده و ایجاد توازن سیاسی یا موازنه قدرت در سیاست عراق نیازمند حرکتی جدید و جدی است تا بحران حل شود اما رخدادهای اخیر موجب شده که سنی ها ، از حکومت عراقی دست بشویند و کردها هم جز اتحادیه میهنی کردستان و گوران (تغییر) رابطه خود را با حکومت مرکزی عراق قطع کرده اند و سیاست انزوا طلبی ریاست سابق اقلیم کُرد و فراری دادن طارق هاشمی - متهم به تروریست - به ترکیه و عربستان ؛ ایجاد عناد با نوری مالکی بنا به درخواست عربستان و نزدیکی زیاد به سیاست های ترکیه و .... به خلق بحران افزود.
اما ماموریت امنیتی اخیر بان کی مون، طولانی است و راه زیادی در پیش است تا سازمان ملل بتواند حافظ امنیت و آسایش ملت های منطقه خاورمیانه باشد. شاید رفتن اردوغان و کاهش قدرت ارتش در ترکیه بتواند کمی میزان خطر ترکیه به عنوان تهدید جدی را، کاهش دهد. اما عدم سیاست روشن اروپا و تا حدی سیاست دوگانه آمریکا عوامل و موانع موفقیت سازمان ملل به نظر می آید. و اگر سازمان ملل در ماموریت جدی خود به حل موضوع داعش می پردازد ، ریشه کن کردن تفکر داعشی هم در برخی از کشورهای اسلامی تندرو، کاری طولانی و زمان بر است . دیدار بان کی مون از کردهای عراق هم خود پیام آور حکایتی دیگر است که " کشتیبان را سیاستی دگر آمد" و کم کم برای جامعه جهانی هم قابل پذیرش نیست که مسعود بارزانی از شیوه صدام حسین و قذافی و اردوغان تقلید کند و سلطه را ترک نکند و خود را فراتر از قانون ببیند و پارلمان کردستان را هم تعطیل کند و در عین حال، جنگ صوری با داعش را هم دستاویز قرار دهد تا بیشتر بر کرسی بماند و هر چند دقیقه یک بار دم از تجزیه و استقلال کردستان بزند. برای بان کی مون و آمریکا و جامعه جهانی هم روشن شد که تا مسعود بارزانی در قدرت باشد، پروسه دمکراسی در کردستان عراق، ره به جایی نمی برد و چه بسا برکنار کردن او می تواند کردستان عراق را امن کند اما او فعلا در فضای آنارشی ، ثروت و سامان کردستان را تاراج کرده، نفت عراق را به مدت 50 سال به ترکیه فروخته و پول های بدست آمده را هم در بانک های خارج ذخیره کرده و در جامعه جهانی در قامت یک قاچاقچی نفت ظاهر می شود. و در پی فتنه و آشوب در عراق است و افکار عمومی مردم را هم فریب می دهد. و وقتی هم که متوجه شد جامعه کردنشین با او همراه نیست، سیاست توسعه فقر و تحمیل گرسنگی در فضای شدید امنیتی را در پی گرفته است.
دیدار بان کی مون با دکتر فواد معصوم هم نشانگر آن است که اگر جامعه جهانی با حکومت مرکزی عراق کمک کند تا بارزانی را برکنار کنند، کردها یک صدا می توانند با حکومت مرکزی عراق همراه باشند و نقشی سازنده را ایفا کنند. و فواد معصوم هم همان سیاست جلال طالبانی را در پی خواهد گرفت. و دیپلماسی موفق را در پی خواهد گرفت. که در اقلیم کردستان هم راه حل منطقی برای حل بحران داخلی یافته شود و هم قانون دوباره مد نظر قرار بگیرد و دوران بی قانونی کردستان پایان یابد و در عین توافق سیاسی، آزادی سیاسی هم در کردستان عراق بنیان نهاده شود و دیگر کسی خود را فراتر از قانون نداند و رهبر تحمیلی کردها نباشد. اما فعلا بان کی مون به خانه کردها سر زده است ، اما " خانه از پای بست ویران است".
بان کی مون و سازمان ملل شاید چند خواسته جدید داشته باشد اما هیچ کدام در منطقه کردستان عراق جایگاهی ندارد. اول. پروسه صلح و آشتی ملی ؛ دوم : احترام به حقوق بشر و آزادی بشر و حرمت به قانون ؛ سوم : نظارت بر درامد و رفع فساد مالی ؛ چهارم : برقراری قانون و حقوق بشر و برقراری صلح و تلاش برای عمران مناطق تخریب شده ؛ پنجم: توافق و همکاری بغداد و اربیل . اما مسعود بارزانی و فرزندش مسرور - با استفاده از ترور و تهدید و آلودگی به فساد مالی - هیچ کدام از این خواسته ها را اجرا نخواهد کرد. و سازمان ملل هم می داند که بارزانی، هویتش به آن کرسی قدرت بسته است و بدون آن، هویتی ندارد.
پژوهشگر تاریخ معاصرو نویسنده خاطرات جلال طالبانی
منبع: تابناک
