اين سرزمين، بنا به اسناد تاريخی فراوان، بخشی از کشور عيلام باستان بوده که در حدود 3000 سال پيش ازميلاد به فرمان آشور بانی پال منقرض شد. در کتيبه های بابی، عيلام راآلامتو يا آلام خوانده‌اند. که به قولی به معنای کوهستان يا کشور طلوع خورشيد است. مدتی پس از سقوط عيلام، حوزه فرمانروايی آنان به دو منطقه تحت نفوذ پارسها و مادها در غرب تقسيم شد.
در دوره هخامنشی جزئی ازامپراطوری هخامنشی بوده است. بعد از تسخير ايران به وسيله اعراب مسلمان، احتمال دارد که اين ناحيه جزئی از ايالت کوفه باشد.از اوايل قرن چهارم تا اوايل قرن ششم خاندان حسنويه کرد بر لرستان و ايلام حکومت می کردند و از سال570 تا 1006 اتابکان لر بر لرستان و پشتکوه حکومت کرده اند.از سال 1309 شمسی در تقسيمات کشوری، ايلام جزو استان پنجم يعنی کرمانشاه گرديد.
شهرستان ایلام به مركزیت شهر ایلام و در سال 1308 شمسی در خاور و شمال خاوری ده بالا و در منطقه‌ای كه حسین آباد (منسوب به حسین قلی خان والی) نامیده می‌شد و در جوار ساختمانهای به جا مانده از والی ، بنا گردید و با به توجه به سابقه‌ی تاریخی منطقه و تصویب فرهنگستان ایران، ایلام نامیده شد.دیواره‌های سنگی و دامنه‌های جنگلی كوه‌های مانشت، سیوان، شلم و سیاه كوه، به شكل دژی وسیع شهر و دشت‌های اطراف آن را برگرفته است
شهر ایلام در مركز جغرافیایی استان قرار نگرفته است. از این رو، موقعیت آن تا حدودی كه اهمیت ارتباطی و تجارتی آن را محدود می‌كند، به طوریكه محصولات بخش‌ها و روستاهای دور دست به استان‌های دیگر صادر می‌شود اما ایجاد شبكه‌ی راهها و اتصال مراكز شهری به ایلام مخصوصاً نزدیكی با مرزبا وجود آب و هوایی نسبتاً مناسب و مساعد، مركزیت سیاسی، وجود مؤسسات رفاهی و... به آن موقعیتی ویژه، داده است.
بخش مركزی ایلام دارای دهستان‌های میشخاص و حومه 36 روستاست. توتون از مهمترین محصولات دهستان میشخاص است. چوار، یكی از بخش‌های شهرستان ایلام در 18 كیلومتری شهر ایلام و بر سر راه اصلی ایلام - ایوان - اسلام آباد غرب قرار گرفته است.
دوران تاریخی:
دوران پیش از تاریخ:
از دوران پیش از تاریخ که زندگی به صورت غارنشینی و کوچ نشینی و شکار رواج داشته آثار و یافته های زیادی در دنیا وجود ندارد ولی برخی از مطالعات بیانگر وجود زندگی به صورت گسترده در این دوران در استان ایلام است
پناهگاهها و زیستگاههای صخره ای که مربوط به دوران زارزین می باشد و میراث هزاران ساله شکارچیان عصر سنگ به شمار می ر وند که در استان ایلام کشف و ثبت شده اند که عمدتاً در دره هلیلان و تنگه ارغوان شهر ایلام قرار دارند در دره هلیلان آثار مهمی از زندگی دوران اواخر نو سنگی(هزاره ششم تا پنجم ق.م)بدست آمده است.
دوران انقلاب نو سنگی:
از این دوران که دوره آغاز زندگی شهرنشینی و کشاورزی و اهلی کردن حیوانات است آثار مهم و متعددی در استان ایلام وجود دارد که شاخص ترین آنها تپه علی کش در دهلران است.
عصر مفرغ و آهن:
این دوران که هم زمان با دوران قوم کاسی و ایلامیها می باشد از دوران طلایی تکنولوژی بشری است که کاسیها بعنوان طلایه دار تکنولوژی کشف مفرغ معروفیت جهانی یافته اند در این دوره آثار بصورت ابزار مختلف از آلیاژها و فلزهای فوق با تکنیک خاص خود ساخته شده اند.در بررسی های بعمل آمده توسط هیأت بین المللی به سرپرستی واندنبرگ از قبرستانهای ایلام(ورکبود-بردبال چنار باشی)بیانگر این مهم است که در این دوران استان ایلام جزء مهمی از تمدن کاسیها و ایلامیها بوده است.
استان ایلام زمانی جزء کشور عیلام بوده است.کشور عیلام شامل خوزستان،لرستان،ایلام کنونی و کوههای بختیاری بوده است.
دوران اسلامی:
در متون تاریخی آمده که ایلامیها خود اسلام آوردند و محدوده این استان در دوران اسلامی بعنوان بخشی از ایالت جبال تحت قلمرو خلفای اسلامی به مرکزیت کوفه و بصره اداره می شد.در دوران اسلامی استان ایلام به دو بخش تقسیم گردید که قسمت شمالی به مرکزیت شیروان یا سیروان که به ماسبذان معروف است و قسمت جنوبی به مرکزیت سیمره(دره شهر)که به مهرجانقذق معروف بود.در سال 600ه.ق برای سهولت اداره این منطقه به دو ناحیه بختیاری و لرستان تقسیم شد و برای تشخیص آنها از یکدیگر بختیاری را لر بزرگ و لرستان را که منطقه ایلام جزو آن بود لر کوچک خواندند. دوران اسلامی متاخر: این دوران شامل سلسله های افشاریه،زندیه و ... بوده ایلام جزئی از قلمرو این سلسه ها بوده است.شاخص ترین اثر مربوط به دوران زندیه ساختمان امامزاده علی صالح(ع) در بخش صالح آباد شهرستان مهران است که اثر نوسازی و تجدید بنا شده است. اما در زمان محمد علی میرزا فرزند ارشد فتحعلی شاه قاجار چون در صدد حفظ تمرکز قدرت و همچنین افزایش نفوذ و خاندان قاجار بودند بخش از قلمرو والیان لرستان به مرکزیت خرم آباد را به تصرف خود در آوردند و حکومت محلی والیان لرستان قلمروشان صرفاً به پشتکوه(ایلام امروزی)محدود شد.البته از دوره فتحعلی شاه لرستان کوچک به دو بخش پیشکوه(لرستان) و پشتکوه(ایلام)تقسیم شد.اداره پشتکوه توسط والیان بوده که عبارتند از:حسن خان-عباسقلی خان-حیدر قلی خان-علی خان-حیدر خان-حسینقلی خان و غلامرضا خان از نکات برجسته این دوران استقلال نسبی سلسله میرها،حاکمان،محلی دره شهر بوده که مناطق لر نشین استان را تحت فرمان خود داشته و علیرغم اینکه حکم خود را از والی پیشکوه(لرستان)دریافت می کرده ولی خراجگزار والی پشتکوه بوده اند.
دوره مادها:
در دوره ماد استان ایلام جزء یکی از ایالتهای آنها به حساب می آمد.در دوره هخامنشی جزو 23 ساتراپی آنها بوده و این را داریوش هخامنشی بر صخره ای از کوه بیستون ثبت نموده است.در دوره ماد و هخامنشی استان ایلام بدلیل نزدیکی با پایتخت های باستانی شوش،هگمتانه(همدان) و بیستون از اهمیت زیادی برخوردار بوده است.
دوران سلوکی و اشکانی:
بعد از درگذشت داریوش سوم،اسکندر تمام ممالک ایران از جمله ایلام را به تصرف خود در آورد.پس از مرگ اسکندر میراث او بین سردارانش تقسیم شد که سوزیانا(ایلام-لرستان و خوزستان)جزو 27 ایالت سلوکیان بود.پس از انقراض آنان و آغاز دوران پارتی(اشکانی)این منطقه جرئی از قلمرو اشکانیان شد.دولت پارت در زمان سلطنت مهرداد اول(171-138 ق.م)به دولتی بزرگ مبدل شد و ایالتهای پارس،خوزستان،ایلام،گرگان،باختر،مرو،زرنگ(سیستان) و سراسر پارت، یعنی ایران کنونی و تمامی بین النهرین،تحت تسلط حکومت اشکانی در آمدند.
دوره ساسانی:
بعلت اینکه در این دوران استان ایلام فیمابین تیسفون(بغداد)بعنوان پایتخت ساسانیان و دولت شهرهای شوش و بیستون و فارس قرار گرفته از اهمیتی ویژه برخوردار بوده است.و به همین دلیل عملیات عمرانی زیادی از سوی دولت مرکزی در این استان انجام پذیرفته که معروفترین آثار حفاظت شده آنها عبارتند از:پل گاومیشان،چم نمشت،قلعه سام،شهر تاریخی سیروان،آتشکده موشکان،چهار طاقی دره شهر. در زمان ساسانیان،استان ایلام جزو سرزمین پهله یا پهلو،یعنی استان بزرگی که بعداً اعراب آن را جبال نامیدند بود.پهله شامل شهرهای اصفهان،ری،همدان،کرمانشاه،دینور،ماسبذان،مهرجانقذق،نهاوند،کوفه،قزوین،آذربایجان، قوم و کومش بوده است.
